روش های مختلف  حجامت

روشهای مختلف حجامت بطور کلی به سه دسته تقسیم می شوند:

الف: حجامت با بادکش و بدون خراش
ب: حجامت با خراش و بدون بادکش
ج: حجامت با بادکش و با خراش

الف: حجامت با بادکش و بدون خراش نیز به چند بخش تقسیم میشوند

- بادکش گرم وخشک
- بادکش سرد
البته در منابع طب سنتی ما اثری از برخی بادکشها مانند بادکش مرطوب هم میبینیم که بواسطه تبخیر وخلاء در افراد با پوستهای خشک انجام میشده است.

بادکش گرم وخشک
در روش حجامت گرم وخشک روش بادکش گذاری حتماً به شیوه خلاء گرمایی
انجام می گیرد وبا گذاشتن پنبه در حین سوختن در ته لیوان وگذاشتن لیوان بلافاصله در موضع.
که در جلسات آخر بصورت تصویری و کلیپ برای شما عزیزان بنمایش در خواهد آمد.

بادکش سرد

در این روش از همان ابتدا لیوان
حجامت را روی موضع حجامت قرار
می دهیم.
ابتدا 15 ثانیه با مکش
ضعیف موضع را بادکش کرده بعد
لیوان را بر می داریم و15 ثانیه مکث
می کنیم سپس مجدداً لیوان را روی
موضع گذاشته واین بار به مدت  36
ثانیه با نیروی قویتر عمل بادکش را تکرار می کنیم بعد لیوان را دوباره برداشته و  36ثانیه مکث می کنیم آنگاه برای بار سوم بادکش را تکرار می کنیم در این نوبت یک دقیقه بادکش را ادامه می دهیم و باز هم قدرت بادکش را اضافه تر می کنیم.
در صورتی که موضع خوب متورم وقرمز نشده باشد مرحله  36 ثانیه و یک دقیقه را مجدداً متکرار می کنیم.
 
بادکش خورشیدی

ابتدا بادکش را روی موضع اصلی حجامت میگذاریم، آنگاه بادکشهای دیگری را در محیط دایره مرکزی قرار می دهیم تا در یک مسیر دایره ای شکل انبساط عضلانی ایجاد نمائیم.
پس از پایان زمان بادکش در حوالی دایرۀ مرکزی، بادکش را در یکی ار نقاط حوالی دایرۀ مرکز قرار می دهیم و به صورت دایره ای از خارج به داخل می چرخانیم تا به نقطه مرکزی دایره برسیم. این رفتار را 3 الی 5 مرحله تکرار
می کنیم .
پس از پایان این عملیات، موضع را از روغن پاک کرده وپس از ضد عفونی موضع با گذاشتن لیوان مجدداً شروع به حجامت می کنیم .

بادکش لغزان

ابتدا تمام محیط کتف و کمر راتا دنده دوازدهم به روغن آغشته می کنیم وسپس از قسمت پائین کمر بادکش
گرفته و به سوی بالای کتف می لغزانیم وبادکش را به همراه عضلات متورم بصورت چرخشی به طرف جای
حجامت کتف حرکت می دهیم ودرناحیۀ حجامت عام تخلیه می کنیم.

حجامت گرم لغزان کتف
این حرکت به نحوی تکرار می شود که از پائین کلیه ها شروع شده وبه سمت بالا
حرکت کرده وتمام محیط کتف را پوشش می دهد.
 
توجه:حجامت بادکش معمولا بصورت دراز کش وخوابیده انجام می گیرد.

ب:حجامت بدون بادکش:

در این حجامت بدون عمل بادکش گذاری اقدام به ایجاد خراش بر روی پوست  
می کنیم و هدف از این نوع حجامت تحریک سیستم بدن جهت پیشگیری و درمان برخی از بیماریهاست معمولا در این روش عمق وطول خراش کمتر اما تعداد خراشها افزایش می یابد.

ج:حجامت تر
پس از معاینه دقیق فرد توسط پزشک ، در صورتیکه انجام حجامت برای وی لازم ونافع تشخیص داده شود فرد به حالت چهار زانو روی تخت می نشیند.

البته برخی معتقدند حجامت سر به صورت خوابیده و حجامت ساق ها به صورت ایستاده باید انجام شود به همین علت هنگام حجامت ساقین باید دائم حال بیمار را مورد توجه قرار داد چون احتمال غشوه نسبت به انواع حجامت دیگر زیادتر خواهد بود.

بهتر است هنگام تیغ زدن و مکش خون مقداری عسل زیر زبان فرد گذارده شود.
سپس پزشک محل انجام حجامت را با بتادین و یا الکل ضد عفونی نموده و یک لیوان یک بار مصرف ـ مخصوص حجامت ـ را بر موضع حجامت قرار می دهد.

آنگاه با دستگاه مکش، هوای درون لیوان تخلیه می شود. خلاء ایجاد شده در لیوان و وجود فشار هوای محیط سبب کشیده شدن پوست بیمار به داخل لیوان می شود و لیوان در محل خود ثابت و محکم می شود.
مقدار مناسب برای کشیدن شدن پوست به درون ظرف مکش به میزان  1 تا 2 سانتی متر از بالاترین حد گنبد پوست مکیده شده تا لبه
ظرف مکش است.

عمل بادکشی به مدت 3 تا 5 دقیقه بر سطح پوست ادامه می یابد.

 این عمل علاوه بر ایجاد احتقان و التهاب در موضع ، باعث تجمع مواد سبک خون مویرگی در موضع حجامت می شود .
 
در ادامه پزشک معالج لیوان را از موضع حجامت جدانموده و با یک تیغ یکبار مصرف استریل جراحی چند خراش پوستی سطحی به عمق نیم تا یک میلی متر به صورت مایل در موضع حجامت ایجاد می نماید .

سپس مجدداً لیوان مخصوص
حجامت در موضع حجامت گذاشته می شود و خون توسط بادکش به لیوان حجامت مکیده می شود .

عمل تخلیه و بادکش 3 تا 5 مرتبه و هر بار به مدت 2تا 4 دقیقه انجام می پذیرد.

لذا عمل حجامت به طور متوسط بین 15 تا  26 دقیقه به طول می انجامد.
در مجموع مراحلِ انجام حجامت، حداکثر  56 تا 75 میلی لیتر خون از بدن شخص خارج می شود.

البته در حجامت سر، کمر و ساقها معمولاً مقدار خون خارج شده کمتر
است .

 لازم به ذکر است بدن انسان قادر است در مدت زمان بسیار کوتاهی این مقدارخون را بازسازی و جایگزین نماید.

حجّام یعنی حجامت کنندهسپس موضع حجامت را پاکسازی نموده و با گازاستریل پانسمان می نماید.
(بلطف خدا تمامی مراحل حجامت توسط عکس وکلیپ تصویری در انتهای جلسات حجامت برای شما به نمایش گذاشته خواهد شد.)

مقدمات رفتار
رفتار صمیمانه با بیمار و دعوت محبت آمیز و حکیمانۀ او به سوی درمان بوسیله حجامت و روش های درمانی اسلام باید از ملکات وعاداتاخلاقی طبیبان باشد.

ایجاد یک فضای بدون آلایش وصمیمانه ای که در آن بیمار بتواند ابراز نظر نموده و بدون پیرایه مشکل خود را با طبیب مطرح نماید و با آسودگی خاطر به وی اعتماد کند و آرامش کامل را در مطب احساس نماید، از وظایف اولیه رفتاری طبیب است.
ایجاد یک ارتباط فیزیکی مانند گرفتن نبض ساعد یا فشار خون بیمار ویا کشیدن دست بر پیشانی بیمار در بسیاری از موارد در بیمارِ دچار تزلزل خاطر ونگران وهیجان زده ضروری است. این ارتباط برای بیمار مفید وآرام بخش است.
التماس دعا

سؤالاتی که قبل از انجام حجامت باید از بیمار پرسیده شود:

1- آیا بیمار گرسنه ویا تشنه است؟ وضعیت تغذیه وسوخت وساز بدن بیمار چگونه است؟

فردی که حجامت می شود به هیچ وجه نباید گرسنه باشد چرا که در احادیث آمده است که اگر حجامت شونده حین حجامت گرسنه باشد خون از بدن او خارج شده ولی بیماری در بدن او می ماند.

هم چنین طبق مشاهدات فراوان، در مواقع خالی بودن معده درصد موارد غشوه بیشتر می باشد.

بنابراین اگر بیمار گرسنه باشد، باید ابتدا غذای سبکی بخورد تا حجامت بر وی تأثیر مطلوب را بگذارد.

اما باید دقت داشت معده خیلی هم از غذا پر نباشد ودر صورت خوردن غذای کامل یک تا دوساعت حجامت به تعویق افتد.

2- آخرین باری که خون داده ویا جراحی کرده ویا حجامت نموده است چه زمانی بوده است؟

همزمانی موارد فوق با حجامت در بسیاری از موارد سبب ضعف شدید بیمار می گردد.

3- آیا سابقه بیماری هایی مانند هپاتیت، هموفیلی و یا HIV را دارد؟

 
4- آیا سابقه MI (سکته قلبی)را داشته و در چه زمانی دچار این مشکل شده است ؟ در حال حاضر بیمار چه داروهایی را مصرف می کند ؟

حتی الامکان بین انجام حجامت ومصرف داروهایی که سبب برادی کاردی(کاهش ضربان قلب) می شوند باید 6-4 ساعت فاصله باشد.


5- آیا بیمار عصبانی، خسته و یا کم خواب است؟

  از معاشرت جنسی او چند ساعت گذشته است؟

امام رضا علیه السلام می فرمایند:
فصد وحجامت پس از عمل جماع خوب نیست و باید میان جماع وحجامت 12 ساعت فاصله باشد.


6- آیا بیمار زن در دوران قاعدگی می باشد؟

خانم ها را در روزهای اول عادت که حجم خونریزی زیاد است به هیچ وجه نباید حجامت کرد.
 مشاهده شده است که انجام حجامت دراین شرایط منجر به سردرد شدید وضعف می شود.

البته اگر یکی دو روز آخر دوره ماهیانه بوده و حجم خون ریزی کم
و یا بیمار از مسافت طولانی آمده وامکان مراجعه مجدد برای چند روز بعد را نداشته باشد می توان با احتیاط او راحجامت کرد وبرای جلوگیری از ایجاد حالت ضعف، نوشیدنی شربت عسل را به بیمار پیشنهاد کرد.


7- آیا بیمار صرع دارد و یا در مواقع خونگیری وجراحی دچار شوک می شود؟

در صورت مثبت بودن جواب ها حجامت این اشخاص باید در شرایط خاص و با دقت بیشتری انجام شود.


 پس از سؤالات انجام شده با اطلاعاتی که از کتاب اول حجامت از دیدگاه اسلام(تالیف استادحکیم خیراندیش) گرفته ایم رفتار خود را با بیمار تنظیم نموده و برای برخورد با بیمار اقدام می نمائیم .
 

 ورود همراهان بیمار به اتاق حجامت:

بهتر است از ورود همراهان بیمار به اتاق حجامت خصوصاً اگر خود قبلاً حجامت نشده باشند ممانعت شود چون علیرغم این که کاری ساده بوده و درد چندانی هم ندارد دیدن آن ممکن است باعث ترسیدن افرادی که تاکنون حجامت نشده اند شود وهمین موضوع باعث آن شود که بعدها هیچگاه تن به انجام حجامت ندهند.

ضمناً تجربیات ناخوشایندی از حضور همراهان وجود دارد و دیده شده که بعضی افراد حین مشاهده حجامت دچار غشوه و مشکلاتی ناشی از آن می شوند، البته در موارد خاصی به تشخیص پزشک می توان به همراه بیمار اجازه ورود داد.

مثلاً کودکی قرار است حجامت شود وحضور پدر یا مادر اوبرای کمک کردن وآرام نمودن کودک لازم است
یا بیمار ترس زیادی از حجامت دارد و وجود همراه باعث قوت قلب او می شود.

درک موقعیت بیمار:
سؤالات انجام شده ازبیمار قبل از حجامت ، طبیب را درجریان وضعیت وی قرار می دهد.

دراین مرحله درجایگاه حجامت قرار می گیرد وبرخی از طبیبان بیمار را برای حجامت در اختیار حجّام قرار می دهند و برخی دیگر خود حجامت را انجام می دهند.

برای انجام یک رفتار جامع و کامل بهتر است که خود طبیب حجامت را انجام دهد و واکنشهای بعدی بیمار در حال انجام حجامت را نیز کنترل نماید و تدابیر لازم رابه مقتضای حال بیمار بیندیشد و بویژه در طرحهای پژوهشی باید این کار از ابتدا تا انتها
توسط یک نفر انجام پذیرد، ولی اگر چنانچه حجّام(حجامت کننده) باید حجامت را انجام دهد علاوه بر
این که باید بیماری فرد را بداند باید در جریان سؤالات مذکور باشد و یا خود حجّام سؤالاتی را مطرح نماید تا براساس اطلاعات بدست آمده پس از هماهنگی با پزشک به اقتضای حال بیمار با وی برخورد نماید.

زمانی که بیمار برای حجامت در جایگاه خود قرار گرفت باید به گونه ای با وی
رفتار شود که احساس کند کاملاً مورد توجه طبیب یا حجّام قرار دارد.
 برای تفهیم این توجه لازم است ارتباط مستمری با بیمار برقرار باشد، این ارتباط می تواند از طریق:
تذکر به ذکر صلوات
 پرسیدن حال بیمار در حال اجرای حجامت
گرفتن نبض بیمار
دست گذاشتن روی شانه بیمار
نگاه کردن به چهره بیمار از روبرو برای کنترل وضعیت وی
مشاهده تغییر رنگ چشم وچهره
 بررسی احتمال ترس ویا آمادگی برای پذیرش شوک
سؤال این که حال تشنگی یا ضعف ، سرگیجه وتهوع وبی حالی دارد یا خیر

 به هر حال به هیچ وجه نباید بیمار را در حال حجامت تنها گذاشت.

درک موقعیت کامل بیمار تعیین کننده روش درمان و روش برخورد پزشک با بیمار
است و ریسمان ارتباط معنوی پزشک و بیمار را محکم تر می سازد وبه تشخیص پزشک نیز کمک می کند.

معرفی بیمار به اتاق حجامت باید به گونه ای باشد که تصور تیغ جراحی و گرفتن خون، حتی الامکان در ذهن بیمار بزرگ جلوه نکند.


14- چگونگی ایجاد خراش:

برخی از بیماران که اولین نوبت حجامت را تجربه می کنند ترس و وحشت زیادی دارند، در برخورد با این بیماران باید به نکات ذیل توجه نمود:

1- باید به ایشان اطمینان داد که پشت آنها صرفاً خراش داده می شود ذکر کلمه خراش به جای تیغ زدن یا بریدن باعث آرامش بیمار می شود و این خراشها آنقدر سطحی هستند که خود به خود از آنها خارج نشده وبواسطه مکش دستگاه است که خون جریان می یابد و به علّت همین سطحی بودن خراشها جای آن ظرف حداکثر 12 ساعت ترمیم می شود.
 
2- این قبیل بیماران باید زمانی وارد اتاق شوند که اواسط حجامت نفر قبلی نباشد و چشمشان به خون و ناحیه حجامت او نیفتد.

3- حجامت این بیماران باید قبل از دیگران که همزمان با او وارد اتاق شده اند شروع
شود تا شاهد خراش پشت دیگران قبل از خراش خود نباشد.

4- حین ایجاد خراش برای این بیماران بهتر است ابتدا تیغ بیستوری را به آرامی با بدن
وی تماس داد مخصوصاً خراش اول را ملایم وآرامتر زد و بعد مدتی مکث کرد تا از هراس بیمار کاسته شود وسپس خراشهای کامل را ایجاد کرد.


آماده سازی اتاق حجامت:

 قبل از هر چیز بهتر است آرایش تخت ها در اتاق به نحوی باشد که بیمار در حال حجامت روبه قبله بنشیند، این وضعیت موجب جلب معنویت بیشتر می شود.
 علاوه بر آن حجّام باید نسبت به نظافت اتاق حجامت دقت نظر داشته و مرتب وسایل، تخت و کف اتاق را بررسی واستریل نماید، حجّام باید قبل از ورود بیمار جدید به اتاق حجامت وسایل و ابزار مربوط به حجامت قبلی را جمع آوری کند. بطوری که هیچ
آثاری از آنها بر جای نمانده باشد.

حجّام باید دقت نمایند تا برخی داروها و لوازم ضروری در اتاق آنان موجود باشد، مانند: عسل، آب خنک، گلاب.

 همچنین حرارت فضا اتاق باید معتدل باشد و از نور و روشنایی مناسبی برخوردار باشد و در حد امکان با تصاویر و روایت زیبا از حجامت فرد را از نظر روحی و روانی و معنوی آماده حجامت نماید وبا این روش استرس را به حداقل برساند.

آداب و مقدمات حجامت:

از آنجا که حجامت از جمله توصیه های دینی است، لذا مانند بسیاری دیگر از آداب
مذهبی جهت دستیابی به نتیجه بهتر مستلزم رعایت آداب و اصولی می باشد که در زیر
به گوشه ای از آنها اشاره می نماییم.

1- حجامت رو به قبله و به صورت چهار زانو انجام شود.

2- حجامت کننده و حجامت شونده با وضو باشند و حجامت را با نام خداوند آغاز کنند.

3- قبل از شروع حجامت حتماً آیة الکرسی تلاوت شود.

4- دعای شریفی که در خصوص حجامت از امام علی بن موسی الرضا )ع( وارد شده
است، خوانده شود .

5- ذکر صلوات به هنگام حجامت فراموش نشود .

6- در صورت امکان حجامت در روزها و زمانهای توصیه شده انجام شود.

7- پزشک و بیمار هر دو به این نکته توجه داشته باشند که پزشک و عمل حجامت هر
دو تنها وسیله ای برای شفای بیماری است. مسلماً شفای هر بیماری تنها به خواست و
اراده خداوند متعالی انجام پذیر می باشد" هوالشافی"

8- بعد از انجام حجامت به فرد حجامت شونده تبریک گفته شود .

9- قبل و بعد از حجامت خوردن انار توصیه شده است. همچنین برای جبران ضعف
احتمالی، نوشیدن شربتی از عسل بعد از حجامت توصیه شده است .
 
10- حداقل تا 12 ساعت پس از انجام حجامت جهت جلوگیری از عفونت زخم،
استحمام ممنوع می باشد .

11- تا حدود 12 ساعت پس از انجام حجامت باید از خوردن ترشی،نمک ولبنیات پرهیز نمود.

12- قبل از انجام حجامت حتماً عینک از روی چشم برداشته شود.

13- نگاه کردن به خون اول حجامت ـ بر طبق احادیث ـ مستحب و باعث روشنی و
جلای چشم می شود .

14- کسانی که از حجامت ترس دارند با مقدماتی مثل وضو، ذکر، مطالعه و استراحت مختصر بهتر است خود را آماده نمایند.

15- تا 12 ساعت قبل و بعد از حجامت نزدیگی صورت نگیرد.

16- موقعیت نشستن بیمار
چگونه نشستن بیمار در جایگاه حجامت مهم است.

نحوه نشستن بیمار در حال
حجامت در رساله ذهبیه امام رضا علیه السلام به صورت چهار زانو است و بدین منظور لازم است که بیمار بدون کفش و حتی جوراب در جایگاه قرار بگیرد و حالت نشستن به صورت آزادانه باشد.

روش های دیگری نیز برای نشستن پیشنهاد شده است که به صورت دراز کردن پا، نشستن روی نیمکت و اتکا به میز تحریر از آنجمله است و در میان این روشها مناسب ترین روش نشستن بصورت چهار زانو می باشد.

برای این که طبیب بر بیمار مسلط باشد نشستن روی نیمکت پهن ضروری است.
 
17 -دعای مخصوص حجامت:

امام رضا علیه السلام براى حجامت دعاى خاصى ذکر فرموده اند. این مطلب اهمیت همراهى درمان روحى و دعا درمانى با درمانهاى جسمى در طب اسلامى را اثبات مىکند.

متن دعا چنین است :

وقتى خواستى حجامت کنى، چهار زانو جلوى حجّام) حجامت کننده بنشین و بگو:

اعوذ بِالّلهِ الکَریم فى حِجامَتى مِنَ العَین فِى الدَّم وَ مِن كُلّ سوءِ وَ الاَعلالِ وَ الاَسقام وَ الاَوجاع وَ الاَمراض وَ اَسئَلُكَ العافِیةَ و المُعافاة وَ الشِّفاءِ مِن كُلّ داء.
یعنى:  در حجامت خود به خداوند کریم پناه مىبرم از خونریزى و از هر ناراحتی، علت، سختى و درد و مرضی و خداوندا از تو عافیت و اسباب عافیت و شفاى از هر بیمارى را طلب مىکنم.